Skip to content

#51 Luistereditie – StemWijzer schept verwarring en gedoogt oneerlijkheid (#83)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

In deze langste video ooit bespreken Ewout Jansen en Kasper C. Jansen opnieuw de StemWijzer voor de Tweede Kamerverkiezingen, en gaandeweg ook de politiek. Ewouts alternatieve stemhulp van de vorige keer is een eigen leven gaan leiden op afvalwijzer.org.

Bronnen: Lijsttrekkers vullen StemWijzer in (RTL Nieuws, 2-10-2025, https://www.youtube.com/watch?v=jYN6eAqT-lY ); Schoof: ‘Het kabinet is gevallen, alle PVV-bewindslieden stappen op’ (NOS. 3-6-2025, https://nos.nl/collectie/13996/video/2569807-schoof-het-kabinet-is-gevallen-alle-pvv-bewindslieden-stappen-op ); De AfvalWijzer (https://www.afvalwijzer.org ); Slechts vier partijen blijven binnen de grenzen van de rechtsstaat, waarschuwt advocatenorde. CDA en D66 doorstaan toets niet volledig (Camil Driessen voor NRC, 20-10-2025, https://www.nrc.nl/nieuws/2025/10/20/slechts-drie-partijen-blijven-volledig-binnen-de-grenzen-van-de-rechtsstaat-zorgwekkende-ontwikkeling-a4910031 ); Willem van Schendel (1950-2024): scherpzinnig en verbindend jurist (Mr. Online, 17-2-2024, https://www.mr-online.nl/willem-van-schendel-1950-2024-een-gerespecteerd-jurist-met-belangstelling-voor-mensen/ ); Slechts drie partijen blijven volledig binnen de grenzen van de rechtsstaat, waarschuwt advocatenorde. CDA en D66 doorstaan toets niet (Camil Driessen voor NRC, 20-10-2025, oude versie, https://web.archive.org/web/20251020090425/https://www.nrc.nl/nieuws/2025/10/20/slechts-drie-partijen-blijven-volledig-binnen-de-grenzen-van-de-rechtsstaat-zorgwekkende-ontwikkeling-a4910031 ); Commissie rechtsstatelijke toets verkiezingsprogramma’s: recordaantal voorstellen in strijd met de rechtsstaat (Nederlandse Orde van Advocaten, 20-10-2025, https://www.advocatenorde.nl/nieuws/commissie-rechtsstatelijke-toets-verkiezingsprogrammas-recordaantal-voorstellen-in-strijd-met-de-rechtsstaat ); Rechtsstatelijke toets verkiezingsprogramma’s 2025 (Nederlandse Orde van Advocaten, 20-10-2025, https://www.advocatenorde.nl/document/nova-toets-verkiezingsprogrammas-2025 ); Nog nooit zagen advocaten zoveel onrechtsstatelijke plannen in verkiezingsprogramma’s (Janne Chaudron voor Trouw, 20-10-2025, https://www.trouw.nl/politiek/nog-nooit-zagen-advocaten-zoveel-onrechtsstatelijke-plannen-in-verkiezingsprogramma-s~bc7d9e21/ ); Haagse Innovatiecheck: Volt aan kop (IO+, 25-9-2025, https://ioplus.nl/nl/posts/haagse-innovatiecheck-volt-aan-kop ); StemWijzer voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025 (ProDemos, https://stemwijzer.nl/ ); Hypotheken boetevrij aflossen (Partij voor de Dieren, https://www.partijvoordedieren.nl/onze-idealen/wonen/groen-betaalbaar-en-comfortabel-wonen/hypotheken-boetevrij-aflossen ); Verkiezingsprogramma Partij voor de Dieren oktober 2025 (https://assets.partijvoordedieren.nl/assets/algemeen/PVDD-programma-tweede-kamerverkiezingen-okt-2025.pdf ); De Kamer noemt antifa een ‘terroristische organisatie’. Maar antifa is niet terroristisch, en ook geen organisatie, zeggen experts (Auke van Eijsden voor Trouw, 21-9-2025, https://www.trouw.nl/politiek/de-kamer-noemt-antifa-een-terroristische-organisatie-maar-antifa-is-niet-terroristisch-en-ook-geen-organisatie-zeggen-experts~b8651a25/ ); Persconferentie van Rutte en De Jonge op 14-9-2021 (https://youtu.be/WAbNMJSR6FQ ); ‘Blokkeerfriezen’ ook in hoger beroep veroordeeld, wel lagere straffen (NOS, 31-10-2019, https://nos.nl/artikel/2308424-blokkeerfriezen-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-wel-lagere-straffen ); OM: waterkanon terecht ingezet bij XR-protesten op A12 (NOS, 3-10-2024, https://nos.nl/artikel/2539489-om-waterkanon-terecht-ingezet-bij-xr-protesten-op-a12 ); Taakstraffen voor verdachten Extinction Rebellion na oproepen blokkade A12 (de Rechtspraak, 2-8-2023, https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Den-Haag/Nieuws/Paginas/Taakstraffen-voor-verdachten-Extinction-Rebellion-na-oproepen-blokkade-A12.aspx ); Zijn er staatsrechtelijke blokkades op de snelweg voor demonstranten? (Erasmus University Rotterdam, 18-10-2023, https://www.eur.nl/nieuws/zijn-er-staatsrechtelijke-blokkades-op-de-snelweg-voor-demonstranten ); Ministerie: natuurvergunning Lelystad Airport is nog niet rond (Omroep Flevoland, 16-5-2025, https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/427101/ministerie-natuurvergunning-lelystad-airport-is-nog-niet-rond ); Bouw half miljoen woningen dreigt stil te vallen door stikstof en overvol stroomnet (Nu.nl, 23-10-2025, https://www.nu.nl/economie/6373428/bouw-half-miljoen-woningen-dreigt-stil-te-vallen-door-stikstof-en-overvol-stroomnet.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ); Hoeveel van ons voedsel produceren de boeren nu echt? (NPO Radio 1, 18-10-2019, https://www.nporadio1.nl/nieuws/wetenschap-techniek/bea4e40e-de1a-4ab8-93a0-8d750d22e783/hoeveel-van-ons-voedsel-produceren-de-boeren-echt ); Wetsvoorstel schrappen voorrang statushouders naar Tweede Kamer (Rijksoverheid, 3-10-2025, https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2025/10/03/wetsvoorstel-schrappen-voorrang-statushouders-naar-tweede-kamer ); Vaststelling van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) voor het jaar 2025 (Tweede Kamer, 17-9-2024, https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/begrotingen/2024/09/17/xvii-buitenlandse-handel-en-ontwikkelingshulp-rijksbegroting-2025/XVII%2520Buitenlandse%2520Handel%2520en%2520Ontwikkelingshulp%2520Rijksbegroting%25202025.pdf&ved=2ahUKEwj-u57H786QAxV4R_4FHTPMChcQFnoECAsQAQ&usg=AOvVaw3bFy-SU3U3yjYKrWlwbXXp ); Handel en hulp (CBS, https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/monitor-brede-welvaart-en-de-sustainable-development-goals/elders/handel-en-hulp ); Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (Algemene Rekenkamer, https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2024/05/15/resultaten-verantwoordingsonderzoek-2023-buitenlandse-handel-en-ontwikkelingssamenwerking&ved=2ahUKEwip8tPH8M6QAxW72QIHHYFmKM0QFnoECBkQAQ&usg=AOvVaw1sNTxv7cI2pNgBXdlMkffW ); World AIDS Day 2024: Celebrating Mandela’s Battle Against Big Pharma (AfricaBrief, 1-12-2024, https://africabrief.substack.com/p/world-aids-day-2024-celebrating-mandelas ); Onze God is de beste (Van Kooten & De Bie, 1984, https://www.youtube.com/watch?v=UhKYQatMWMY ); De botsende boodschappen in het religieuze onderwijs (Milena Holdert en Youri Vugts voor Nieuwsuur, 29-9-2025, https://nos.nl/nieuwsuur/collectie/14003/artikel/2584482-de-botsende-boodschappen-in-het-religieuze-onderwijs ); Computersystemen tot 2029 niet klaar voor nieuwe belastingplannen (NOS, 14-10-2024, https://nos.nl/artikel/2540774-computersystemen-tot-2029-niet-klaar-voor-nieuwe-belastingplannen ); NPO blijft budgetrecords breken: voor 2025 wordt 983,1 miljoen aan OCW gevraagd (Marketing Report, 16-10-2024, https://marketingreport.nl/npo-blijft-budgetrecords-breken-voor-2025-wordt-983-1-miljoen-aan-ocw-gevraagd/ ); EenVandaag (AVROTROS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/eenvandaag_5916 ); Carrie op vrijdag (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/carrie-op-vrijdag_39 ); NOS Journaal (NOS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nos-journaal_101119 ); Flikken Rotterdam – Bloedverlies (AVROTROS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/bloedverlies ); De slimste mens (KRO-NCRV, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-slimste-mens_1231 ); RegioNED (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/regioned_14255 ); Noord-Zuid-Oost-West Route C: Ingrid Verhoef (MAX, 3-10-2025, https://tvblik.nl/noord-zuid-oost-west/route-c-ingrid-verhoef ); BinnensteBuiten (KRO-NCRV, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/binnenstebuiten_3272 ); Meldpunt Actueel (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/meldpunt-actueel ); De Geknipte Gast (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-geknipte-gast_109 ); Nieuwsuur (NOS-NTR, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nieuwsuur_5219 ); Café Kockelmann (WNL, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/cafe-kockelmann_45 ); Stand van Nederland: Generatie Next – Rouw om huisdieren: een bruisende economie? (WNL, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/stand-van-nederland-generatie-next_93 ); Stenbeck | Officiell Trailer (SVT, 11-2-2025, https://www.youtube.com/watch?v=Xi-dXNvuOcc ); De Nachtzoen (EO, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-nachtzoen_230 ); Jeugdjournaal (NOS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nos-jeugdjournaal_9440 ); First Dates (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/first-dates_1576 ); 112 Nieuwsjagers: Rauw en echt (Powned, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/112-nieuwsjagers_3 ); Sluipschutters (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/sluipschutters_32 ); Hans Teeuwen (Stefano Keizers, BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/npo3/stefano-keizers/03-10-2025/BV_101410209 ); Verkiezing-A-Long 2025 (LUBACH, RTL, 23-10-2025, https://www.youtube.com/watch?v=BvlaWzmx0EQ ); Eva Extra: De Verkiezingen (AVROTROS, 26-10-2025, https://npo.nl/start/serie/eva/afleveringen/seizoen-2/eva_205/afspelen ); Kabinet legt zich neer bij afschaffen heffing op plastic wegwerpverpakking (RTL Nieuws, 6-3-2025, https://www.rtl.nl/nieuws/politiek/artikel/5497877/kabinet-legt-zich-neer-bij-afschaffen-heffing-op-plastic ); Science Fictions (Stuart Richie, Metropolitan Books, 2020); Wikipedia over Science Fictions (https://en.wikipedia.org/wiki/Science_Fictions ); Kind inderdaad gebeten door probleemwolf Utrechtse Heuvelrug (Job van der Plicht voor Nu.nl, 15-8-2025, https://www.nu.nl/wolf/6365697/kind-inderdaad-gebeten-door-probleemwolf-utrechtse-heuvelrug.html ); Rechter verbiedt verdoven en zenderen van wolf op Utrechtse Heuvelrug ( Job van der Plicht voor Nu.nl, 16-9-2024, https://www.nu.nl/wolf/6328320/rechter-verbiedt-verdoven-en-zenderen-van-wolf-op-utrechtse-heuvelrug.html ); Drie keer is scheepsrecht: provincie mag met paintball op wolf schieten (NOS, 24-1-2024, https://nos.nl/artikel/2506047-drie-keer-is-scheepsrecht-provincie-mag-met-paintball-op-wolf-schieten ); Rechtspraak juicht enkelband als nieuwe hoofdstraf toe (de Rechtspraak, 2-6-2025, https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-de-rechtspraak/Nieuws/Paginas/Rechtspraak-juicht-enkelband-als-nieuwe-hoofdstraf-toe.aspx ); Motie van het lid Paternotte c.s. over pleiten voor het vastleggen van het recht op abortus in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en in het IVBPR (Tweede Kamer, 8-9-2025, https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2025Z16320&did=2025D37714 ); Motie van het lid Diederik van Dijk c.s. over een onderzoek naar de afschaffing van de verplichte bedenktijd (Tweede Kamer, 20-2-2025, https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2025Z03220&did=2025D07286 ); Kamerbrief met reactie op motie Dijk over burgerinitiatief over abortus (Minister D.M. van Weel, Rijksoverheid, 29-1-2025, https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2025/01/29/tk-reactie-motie-dijk-sp-inzake-burgerinitiatief-abortus-is-geen-misdaad ); Artikel 296 Wetboek van Strafrecht (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001854&boek=Tweede&titeldeel=XIXA&artikel=296&z=2025-07-01&g=2025-07-01 ); Artikel 5 Wet afbreking zwangerschap (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0003396&artikel=5&z=2025-07-05&g=2025-07-05 ); Hoe wordt de hoogte van mijn bijstandsuitkering berekend? (Rijksoverheid, https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bijstand/vraag-en-antwoord/hoe-hoog-is-mijn-bijstandsuitkering ); Wat ging er allemaal mis bij GroenLinks-PvdA? (Nieuwsuur, 20-4-2024, https://www.youtube.com/watch?v=33QkOC2hWLY ); PVV onder vuur na afhouden van snelle afschaffing eigen risico (NOS, 24-1-2024, https://nos.nl/artikel/2506057-pvv-onder-vuur-na-afhouden-van-snelle-afschaffing-eigen-risico ); Zorgpremie stijgt met bijna 200 euro per jaar door halveren eigen risico per 2027 (Priscilla Slomp voor Nu.nl, 3-4-2025, https://www.nu.nl/politiek/6351415/zorgpremie-stijgt-met-bijna-200-euro-per-jaar-door-halveren-eigen-risico-per-2027.html ); Hoe wordt de Nederlandse bodem gebruikt? (CBS, 2020, https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2020/hoe-wordt-de-nederlandse-bodem-gebruikt/ ); Verstedelijking in Nederland (Schooltv, NTR, 13-9-2009, https://schooltv.nl/video-item/verstedelijking-in-nederland-meer-steden-minder-groen ); Sekswerk Goed Geregeld (https://sekswerkgoedgeregeld.nl ); Verhoogde NAVO-norm officieel vastgelegd in Den Haag (Ministerie van Defensie, 25-6-2025, https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2025/06/25/verhoogde-navo-norm-officieel-vastgelegd-in-den-haag ); Learn to Speak Russian If We Don’t Act NOW!’ – A NATO Wake-Up Call (EU Debates, 15-6-2025, https://www.youtube.com/watch?v=py7KQZn3fV4 ); Wikipedia over Peter Arnett (https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Arnett ); Horizontal escalation is the key to European deterrence (Anders Puck Nielsen, 9-9-2025, https://www.youtube.com/watch?v=RxapAZRYJ6I ); Russische drones boven Polen: ‘Dit levert Rusland zeeën aan informatie op’ (NOS, 10-9-2025, https://nos.nl/collectie/13965/artikel/2581960-russische-drones-boven-polen-dit-levert-rusland-zeeen-aan-informatie-op ); Is nuclear power really that slow and expensive as they say? (Sabine Hossenfelder, 30-12-2023, https://www.youtube.com/watch?v=5EsBiC9HjyQ ); Is Nuclear Energy Green? (Sabine Hossenfelder, 9-4-2022, https://www.youtube.com/watch?v=0kahih8RT1k ); Atoomwaakhond: reparaties bij kerncentrale Zaporizja dankzij lokaal bestand (NOS, 18-10-2025, https://nos.nl/artikel/2586884-atoomwaakhond-reparaties-bij-kerncentrale-zaporizja-dankzij-lokaal-bestand ); Ik wil een stekkie (De Linie Boys, 11-9-2025, https://www.youtube.com/watch?v=GPX48Qt5s1I ); The Lord Of The Rings: The Return Of The King (New Line Cinema, 2003); Politie: zonder extra geld van politiek komt er minder blauw op straat (NOS, 19-10-2025, https://nos.nl/collectie/14002/artikel/2587075-politie-zonder-extra-geld-van-politiek-komt-er-minder-blauw-op-straat ); Patiëntenorganisaties waarschuwen: goede zorg wordt iets voor de rijken (NOS, 19-10-2025, https://nos.nl/artikel/2586989-patientenorganisaties-waarschuwen-goede-zorg-wordt-iets-voor-de-rijken ).

Muziek promo: Harry Merry.

StemWijzer schept verwarring en gedoogt oneerlijkheid (De snijtafel #83)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

In deze langste video ooit bespreken Ewout Jansen en Kasper C. Jansen opnieuw de StemWijzer voor de Tweede Kamerverkiezingen, en gaandeweg ook de politiek. Ewouts alternatieve stemhulp van de vorige keer is een eigen leven gaan leiden op afvalwijzer.org.

Bronnen: Lijsttrekkers vullen StemWijzer in (RTL Nieuws, 2-10-2025, https://www.youtube.com/watch?v=jYN6eAqT-lY ); Schoof: ‘Het kabinet is gevallen, alle PVV-bewindslieden stappen op’ (NOS. 3-6-2025, https://nos.nl/collectie/13996/video/2569807-schoof-het-kabinet-is-gevallen-alle-pvv-bewindslieden-stappen-op ); De AfvalWijzer (https://www.afvalwijzer.org ); Slechts vier partijen blijven binnen de grenzen van de rechtsstaat, waarschuwt advocatenorde. CDA en D66 doorstaan toets niet volledig (Camil Driessen voor NRC, 20-10-2025, https://www.nrc.nl/nieuws/2025/10/20/slechts-drie-partijen-blijven-volledig-binnen-de-grenzen-van-de-rechtsstaat-zorgwekkende-ontwikkeling-a4910031 ); Willem van Schendel (1950-2024): scherpzinnig en verbindend jurist (Mr. Online, 17-2-2024, https://www.mr-online.nl/willem-van-schendel-1950-2024-een-gerespecteerd-jurist-met-belangstelling-voor-mensen/ ); Slechts drie partijen blijven volledig binnen de grenzen van de rechtsstaat, waarschuwt advocatenorde. CDA en D66 doorstaan toets niet (Camil Driessen voor NRC, 20-10-2025, oude versie, https://web.archive.org/web/20251020090425/https://www.nrc.nl/nieuws/2025/10/20/slechts-drie-partijen-blijven-volledig-binnen-de-grenzen-van-de-rechtsstaat-zorgwekkende-ontwikkeling-a4910031 ); Commissie rechtsstatelijke toets verkiezingsprogramma’s: recordaantal voorstellen in strijd met de rechtsstaat (Nederlandse Orde van Advocaten, 20-10-2025, https://www.advocatenorde.nl/nieuws/commissie-rechtsstatelijke-toets-verkiezingsprogrammas-recordaantal-voorstellen-in-strijd-met-de-rechtsstaat ); Rechtsstatelijke toets verkiezingsprogramma’s 2025 (Nederlandse Orde van Advocaten, 20-10-2025, https://www.advocatenorde.nl/document/nova-toets-verkiezingsprogrammas-2025 ); Nog nooit zagen advocaten zoveel onrechtsstatelijke plannen in verkiezingsprogramma’s (Janne Chaudron voor Trouw, 20-10-2025, https://www.trouw.nl/politiek/nog-nooit-zagen-advocaten-zoveel-onrechtsstatelijke-plannen-in-verkiezingsprogramma-s~bc7d9e21/ ); Haagse Innovatiecheck: Volt aan kop (IO+, 25-9-2025, https://ioplus.nl/nl/posts/haagse-innovatiecheck-volt-aan-kop ); StemWijzer voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025 (ProDemos, https://stemwijzer.nl/ ); Hypotheken boetevrij aflossen (Partij voor de Dieren, https://www.partijvoordedieren.nl/onze-idealen/wonen/groen-betaalbaar-en-comfortabel-wonen/hypotheken-boetevrij-aflossen ); Verkiezingsprogramma Partij voor de Dieren oktober 2025 (https://assets.partijvoordedieren.nl/assets/algemeen/PVDD-programma-tweede-kamerverkiezingen-okt-2025.pdf ); De Kamer noemt antifa een ‘terroristische organisatie’. Maar antifa is niet terroristisch, en ook geen organisatie, zeggen experts (Auke van Eijsden voor Trouw, 21-9-2025, https://www.trouw.nl/politiek/de-kamer-noemt-antifa-een-terroristische-organisatie-maar-antifa-is-niet-terroristisch-en-ook-geen-organisatie-zeggen-experts~b8651a25/ ); Persconferentie van Rutte en De Jonge op 14-9-2021 (https://youtu.be/WAbNMJSR6FQ ); ‘Blokkeerfriezen’ ook in hoger beroep veroordeeld, wel lagere straffen (NOS, 31-10-2019, https://nos.nl/artikel/2308424-blokkeerfriezen-ook-in-hoger-beroep-veroordeeld-wel-lagere-straffen ); OM: waterkanon terecht ingezet bij XR-protesten op A12 (NOS, 3-10-2024, https://nos.nl/artikel/2539489-om-waterkanon-terecht-ingezet-bij-xr-protesten-op-a12 ); Taakstraffen voor verdachten Extinction Rebellion na oproepen blokkade A12 (de Rechtspraak, 2-8-2023, https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Rechtbanken/Rechtbank-Den-Haag/Nieuws/Paginas/Taakstraffen-voor-verdachten-Extinction-Rebellion-na-oproepen-blokkade-A12.aspx ); Zijn er staatsrechtelijke blokkades op de snelweg voor demonstranten? (Erasmus University Rotterdam, 18-10-2023, https://www.eur.nl/nieuws/zijn-er-staatsrechtelijke-blokkades-op-de-snelweg-voor-demonstranten ); Ministerie: natuurvergunning Lelystad Airport is nog niet rond (Omroep Flevoland, 16-5-2025, https://www.omroepflevoland.nl/nieuws/427101/ministerie-natuurvergunning-lelystad-airport-is-nog-niet-rond ); Bouw half miljoen woningen dreigt stil te vallen door stikstof en overvol stroomnet (Nu.nl, 23-10-2025, https://www.nu.nl/economie/6373428/bouw-half-miljoen-woningen-dreigt-stil-te-vallen-door-stikstof-en-overvol-stroomnet.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F ); Hoeveel van ons voedsel produceren de boeren nu echt? (NPO Radio 1, 18-10-2019, https://www.nporadio1.nl/nieuws/wetenschap-techniek/bea4e40e-de1a-4ab8-93a0-8d750d22e783/hoeveel-van-ons-voedsel-produceren-de-boeren-echt ); Wetsvoorstel schrappen voorrang statushouders naar Tweede Kamer (Rijksoverheid, 3-10-2025, https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2025/10/03/wetsvoorstel-schrappen-voorrang-statushouders-naar-tweede-kamer ); Vaststelling van de begrotingsstaat voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (XVII) voor het jaar 2025 (Tweede Kamer, 17-9-2024, https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/begrotingen/2024/09/17/xvii-buitenlandse-handel-en-ontwikkelingshulp-rijksbegroting-2025/XVII%2520Buitenlandse%2520Handel%2520en%2520Ontwikkelingshulp%2520Rijksbegroting%25202025.pdf&ved=2ahUKEwj-u57H786QAxV4R_4FHTPMChcQFnoECAsQAQ&usg=AOvVaw3bFy-SU3U3yjYKrWlwbXXp ); Handel en hulp (CBS, https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/monitor-brede-welvaart-en-de-sustainable-development-goals/elders/handel-en-hulp ); Resultaten verantwoordingsonderzoek 2023 Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (Algemene Rekenkamer, https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2024/05/15/resultaten-verantwoordingsonderzoek-2023-buitenlandse-handel-en-ontwikkelingssamenwerking&ved=2ahUKEwip8tPH8M6QAxW72QIHHYFmKM0QFnoECBkQAQ&usg=AOvVaw1sNTxv7cI2pNgBXdlMkffW ); World AIDS Day 2024: Celebrating Mandela’s Battle Against Big Pharma (AfricaBrief, 1-12-2024, https://africabrief.substack.com/p/world-aids-day-2024-celebrating-mandelas ); Onze God is de beste (Van Kooten & De Bie, 1984, https://www.youtube.com/watch?v=UhKYQatMWMY ); De botsende boodschappen in het religieuze onderwijs (Milena Holdert en Youri Vugts voor Nieuwsuur, 29-9-2025, https://nos.nl/nieuwsuur/collectie/14003/artikel/2584482-de-botsende-boodschappen-in-het-religieuze-onderwijs ); Computersystemen tot 2029 niet klaar voor nieuwe belastingplannen (NOS, 14-10-2024, https://nos.nl/artikel/2540774-computersystemen-tot-2029-niet-klaar-voor-nieuwe-belastingplannen ); NPO blijft budgetrecords breken: voor 2025 wordt 983,1 miljoen aan OCW gevraagd (Marketing Report, 16-10-2024, https://marketingreport.nl/npo-blijft-budgetrecords-breken-voor-2025-wordt-983-1-miljoen-aan-ocw-gevraagd/ ); EenVandaag (AVROTROS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/eenvandaag_5916 ); Carrie op vrijdag (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/carrie-op-vrijdag_39 ); NOS Journaal (NOS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nos-journaal_101119 ); Flikken Rotterdam – Bloedverlies (AVROTROS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/bloedverlies ); De slimste mens (KRO-NCRV, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-slimste-mens_1231 ); RegioNED (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/regioned_14255 ); Noord-Zuid-Oost-West Route C: Ingrid Verhoef (MAX, 3-10-2025, https://tvblik.nl/noord-zuid-oost-west/route-c-ingrid-verhoef ); BinnensteBuiten (KRO-NCRV, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/binnenstebuiten_3272 ); Meldpunt Actueel (MAX, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/meldpunt-actueel ); De Geknipte Gast (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-geknipte-gast_109 ); Nieuwsuur (NOS-NTR, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nieuwsuur_5219 ); Café Kockelmann (WNL, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/cafe-kockelmann_45 ); Stand van Nederland: Generatie Next – Rouw om huisdieren: een bruisende economie? (WNL, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/stand-van-nederland-generatie-next_93 ); Stenbeck | Officiell Trailer (SVT, 11-2-2025, https://www.youtube.com/watch?v=Xi-dXNvuOcc ); De Nachtzoen (EO, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/de-nachtzoen_230 ); Jeugdjournaal (NOS, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/nos-jeugdjournaal_9440 ); First Dates (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/first-dates_1576 ); 112 Nieuwsjagers: Rauw en echt (Powned, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/112-nieuwsjagers_3 ); Sluipschutters (BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/start/afspelen/sluipschutters_32 ); Hans Teeuwen (Stefano Keizers, BNNVARA, 3-10-2025, https://npo.nl/npo3/stefano-keizers/03-10-2025/BV_101410209 ); Verkiezing-A-Long 2025 (LUBACH, RTL, 23-10-2025, https://www.youtube.com/watch?v=BvlaWzmx0EQ ); Eva Extra: De Verkiezingen (AVROTROS, 26-10-2025, https://npo.nl/start/serie/eva/afleveringen/seizoen-2/eva_205/afspelen ); Kabinet legt zich neer bij afschaffen heffing op plastic wegwerpverpakking (RTL Nieuws, 6-3-2025, https://www.rtl.nl/nieuws/politiek/artikel/5497877/kabinet-legt-zich-neer-bij-afschaffen-heffing-op-plastic ); Science Fictions (Stuart Richie, Metropolitan Books, 2020); Wikipedia over Science Fictions (https://en.wikipedia.org/wiki/Science_Fictions ); Kind inderdaad gebeten door probleemwolf Utrechtse Heuvelrug (Job van der Plicht voor Nu.nl, 15-8-2025, https://www.nu.nl/wolf/6365697/kind-inderdaad-gebeten-door-probleemwolf-utrechtse-heuvelrug.html ); Rechter verbiedt verdoven en zenderen van wolf op Utrechtse Heuvelrug ( Job van der Plicht voor Nu.nl, 16-9-2024, https://www.nu.nl/wolf/6328320/rechter-verbiedt-verdoven-en-zenderen-van-wolf-op-utrechtse-heuvelrug.html ); Drie keer is scheepsrecht: provincie mag met paintball op wolf schieten (NOS, 24-1-2024, https://nos.nl/artikel/2506047-drie-keer-is-scheepsrecht-provincie-mag-met-paintball-op-wolf-schieten ); Rechtspraak juicht enkelband als nieuwe hoofdstraf toe (de Rechtspraak, 2-6-2025, https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-de-rechtspraak/Nieuws/Paginas/Rechtspraak-juicht-enkelband-als-nieuwe-hoofdstraf-toe.aspx ); Motie van het lid Paternotte c.s. over pleiten voor het vastleggen van het recht op abortus in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en in het IVBPR (Tweede Kamer, 8-9-2025, https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2025Z16320&did=2025D37714 ); Motie van het lid Diederik van Dijk c.s. over een onderzoek naar de afschaffing van de verplichte bedenktijd (Tweede Kamer, 20-2-2025, https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/moties/detail?id=2025Z03220&did=2025D07286 ); Kamerbrief met reactie op motie Dijk over burgerinitiatief over abortus (Minister D.M. van Weel, Rijksoverheid, 29-1-2025, https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2025/01/29/tk-reactie-motie-dijk-sp-inzake-burgerinitiatief-abortus-is-geen-misdaad ); Artikel 296 Wetboek van Strafrecht (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001854&boek=Tweede&titeldeel=XIXA&artikel=296&z=2025-07-01&g=2025-07-01 ); Artikel 5 Wet afbreking zwangerschap (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0003396&artikel=5&z=2025-07-05&g=2025-07-05 ); Hoe wordt de hoogte van mijn bijstandsuitkering berekend? (Rijksoverheid, https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bijstand/vraag-en-antwoord/hoe-hoog-is-mijn-bijstandsuitkering ); Wat ging er allemaal mis bij GroenLinks-PvdA? (Nieuwsuur, 20-4-2024, https://www.youtube.com/watch?v=33QkOC2hWLY ); PVV onder vuur na afhouden van snelle afschaffing eigen risico (NOS, 24-1-2024, https://nos.nl/artikel/2506057-pvv-onder-vuur-na-afhouden-van-snelle-afschaffing-eigen-risico ); Zorgpremie stijgt met bijna 200 euro per jaar door halveren eigen risico per 2027 (Priscilla Slomp voor Nu.nl, 3-4-2025, https://www.nu.nl/politiek/6351415/zorgpremie-stijgt-met-bijna-200-euro-per-jaar-door-halveren-eigen-risico-per-2027.html ); Hoe wordt de Nederlandse bodem gebruikt? (CBS, 2020, https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2020/hoe-wordt-de-nederlandse-bodem-gebruikt/ ); Verstedelijking in Nederland (Schooltv, NTR, 13-9-2009, https://schooltv.nl/video-item/verstedelijking-in-nederland-meer-steden-minder-groen ); Sekswerk Goed Geregeld (https://sekswerkgoedgeregeld.nl ); Verhoogde NAVO-norm officieel vastgelegd in Den Haag (Ministerie van Defensie, 25-6-2025, https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2025/06/25/verhoogde-navo-norm-officieel-vastgelegd-in-den-haag ); Learn to Speak Russian If We Don’t Act NOW!’ – A NATO Wake-Up Call (EU Debates, 15-6-2025, https://www.youtube.com/watch?v=py7KQZn3fV4 ); Wikipedia over Peter Arnett (https://en.wikipedia.org/wiki/Peter_Arnett ); Horizontal escalation is the key to European deterrence (Anders Puck Nielsen, 9-9-2025, https://www.youtube.com/watch?v=RxapAZRYJ6I ); Russische drones boven Polen: ‘Dit levert Rusland zeeën aan informatie op’ (NOS, 10-9-2025, https://nos.nl/collectie/13965/artikel/2581960-russische-drones-boven-polen-dit-levert-rusland-zeeen-aan-informatie-op ); Is nuclear power really that slow and expensive as they say? (Sabine Hossenfelder, 30-12-2023, https://www.youtube.com/watch?v=5EsBiC9HjyQ ); Is Nuclear Energy Green? (Sabine Hossenfelder, 9-4-2022, https://www.youtube.com/watch?v=0kahih8RT1k ); Atoomwaakhond: reparaties bij kerncentrale Zaporizja dankzij lokaal bestand (NOS, 18-10-2025, https://nos.nl/artikel/2586884-atoomwaakhond-reparaties-bij-kerncentrale-zaporizja-dankzij-lokaal-bestand ); Ik wil een stekkie (De Linie Boys, 11-9-2025, https://www.youtube.com/watch?v=GPX48Qt5s1I ); The Lord Of The Rings: The Return Of The King (New Line Cinema, 2003); Politie: zonder extra geld van politiek komt er minder blauw op straat (NOS, 19-10-2025, https://nos.nl/collectie/14002/artikel/2587075-politie-zonder-extra-geld-van-politiek-komt-er-minder-blauw-op-straat ); Patiëntenorganisaties waarschuwen: goede zorg wordt iets voor de rijken (NOS, 19-10-2025, https://nos.nl/artikel/2586989-patientenorganisaties-waarschuwen-goede-zorg-wordt-iets-voor-de-rijken ).

Muziek promo: Harry Merry.

#50 Luistereditie – Onteigening is een eitje (#82.14)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

Het is Pieter Omtzigts favoriete toneelstuk: De Grondwet, uiteraard opgesteld door Johan Rudolf Thorbecke in 1848. Nou ja, er staat 1815 boven en hij stamt eigenlijk uit 1798, maar sinds 1848 staat hij echt als een huis. Een huis waarin slavernij legaal was trouwens. Gelukkig is de slavernij in 1863 afgeschaft (of 1873?) en en nu danken wij allemaal onze vrijheid aan dit document. Rechters mogen er niet aan toetsen en het is ondergeschikt aan een heleboel verdragen, maar de tekst is fantastisch. Toch? Met Ewout Jansen & Kasper C. Jansen.

In deel 14: Onze Grondwet tilt niet zwaar aan onteigening. Het mag alleen in het algemeen belang gebeuren, maar in de praktijk geldt: als een gepland project berust op een bestemmingsplan, dan is aan deze voorwaarde voldaan. Bovendien mogen naast de staat ook provincie, gemeente en zelfs waterschap onteigenen, terwijl het waterschap niet eens geldt als algemeen vertegenwoordigend orgaan (zie aflevering 82.4). De tweede eis is dat de schadeloosstelling vooraf verzekerd moet zijn. Echter, wanneer het bezit met spoed onteigend moet worden, een scenario waarvan wij geen voorbeeld kunnen bedenken, geldt die eis niet. Als het bezit niet onteigend wordt, maar vernietigd of onbruikbaar gemaakt, of de uitoefening van het eigendomsrecht wordt beperkt, dan is er in principe geen recht op compensatie. “Máár,” verzekert de Grondwet ons, “ándere wet- en regelgeving zou dat recht wel uit kunnen delen,” wat ook het geval was geweest als de Grondwet er niets over had gezegd.

Bronnen: De Grondwet (https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22 ); Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut (P.P.T. Bovend’eert, J.L.W. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, 29-6-2023 ); Greenpeace wint zaak tegen Staat, rechter dwingt kabinet meer haast te maken met stikstofaanpak (22-1-2025, https://nos.nl/collectie/13901/artikel/2552791-greenpeace-wint-zaak-tegen-staat-rechter-dwingt-kabinet-meer-haast-te-maken-met-stikstofaanpak ); Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ENG ); Bijna een vijfde coronasteun naar horeca (21-2-2022, https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/08/bijna-een-vijfde-coronasteun-naar-horeca ).

Thumbnail: Landschap met molen bij avond (Jacob van Ruisdael, ca. 1650).

Onteigening is een eitje (De snijtafel #82.14)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

Het is Pieter Omtzigts favoriete toneelstuk: De Grondwet, uiteraard opgesteld door Johan Rudolf Thorbecke in 1848. Nou ja, er staat 1815 boven en hij stamt eigenlijk uit 1798, maar sinds 1848 staat hij echt als een huis. Een huis waarin slavernij legaal was trouwens. Gelukkig is de slavernij in 1863 afgeschaft (of 1873?) en en nu danken wij allemaal onze vrijheid aan dit document. Rechters mogen er niet aan toetsen en het is ondergeschikt aan een heleboel verdragen, maar de tekst is fantastisch. Toch? Met Ewout Jansen & Kasper C. Jansen.

In deel 14: Onze Grondwet tilt niet zwaar aan onteigening. Het mag alleen in het algemeen belang gebeuren, maar in de praktijk geldt: als een gepland project berust op een bestemmingsplan, dan is aan deze voorwaarde voldaan. Bovendien mogen naast de staat ook provincie, gemeente en zelfs waterschap onteigenen, terwijl het waterschap niet eens geldt als algemeen vertegenwoordigend orgaan (zie aflevering 82.4). De tweede eis is dat de schadeloosstelling vooraf verzekerd moet zijn. Echter, wanneer het bezit met spoed onteigend moet worden, een scenario waarvan wij geen voorbeeld kunnen bedenken, geldt die eis niet. Als het bezit niet onteigend wordt, maar vernietigd of onbruikbaar gemaakt, of de uitoefening van het eigendomsrecht wordt beperkt, dan is er in principe geen recht op compensatie. “Máár,” verzekert de Grondwet ons, “ándere wet- en regelgeving zou dat recht wel uit kunnen delen,” wat ook het geval was geweest als de Grondwet er niets over had gezegd.

Bronnen: De Grondwet (https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22 ); Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut (P.P.T. Bovend’eert, J.L.W. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, 29-6-2023 ); Greenpeace wint zaak tegen Staat, rechter dwingt kabinet meer haast te maken met stikstofaanpak (22-1-2025, https://nos.nl/collectie/13901/artikel/2552791-greenpeace-wint-zaak-tegen-staat-rechter-dwingt-kabinet-meer-haast-te-maken-met-stikstofaanpak ); Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (https://www.echr.coe.int/documents/d/echr/convention_ENG ); Bijna een vijfde coronasteun naar horeca (21-2-2022, https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2022/08/bijna-een-vijfde-coronasteun-naar-horeca ).

Thumbnail: Landschap met molen bij avond (Jacob van Ruisdael, ca. 1650).

#49 Luistereditie – Briefgeheim: garantie tot de deur (#82.13)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

RECTIFICATIE
Commenter @TomasTravels wees ons er terecht op dat onze informatie over de regels rond het uitlezen van smartphones verouderd is. Vorig jaar heeft het Europese Hof van Justitie in de zaak CG/Landeck de regels zodanig scherp geformuleerd dat het uitlezen van méér dan wat zeer oppervlakkige data al niet meer ‘beperkt’ genoemd kan worden en dus een machtiging van de rechter vereist. Er volgde een nieuw arrest van de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2025:409) dat hierbij aansluit en nu als leidend moet worden beschouwd, i.p.v. het door ons getoonde arrest uit 2017. De Hoge Raad zegt:

“Politiemensen mogen op basis van hun eigen bevoegdheden zonder nadere toestemming onderzoek doen aan inbeslaggenomen voorwerpen – waaronder elektronische gegevensdragers – als dat niet meer dan een beperkte inbreuk op de privacy van de gebruiker van dat voorwerp oplevert. De wet vereist in zo’n geval geen voorafgaande rechterlijke toetsing of tussenkomst van de officier van justitie. Een onderzoek om alleen de identiteit van de gebruiker vast te stellen is zo’n beperkte inbreuk. Een ander voorbeeld is een opsporingsambtenaar die een bij een verdachte aangetroffen smartphone of computer bekijkt en daarbij enkele beperkte waarnemingen doet over het feitelijk gebruik daarvan op dat moment of direct voorafgaand aan de inbeslagname, bijvoorbeeld door na te gaan welke contacten de gebruiker van een telefoon kort tevoren heeft gelegd.

Van een beperkte inbreuk op de persoonlijke levenssfeer is echter geen sprake als op voorhand is te voorzien dat door het onderzoek aan de gegevensdrager inzicht wordt verkregen in verkeers- en locatiegegevens maar ook in gegevens zoals foto’s, de browsergeschiedenis, de inhoud van via die smartphone uitgewisselde communicatie en gevoelige gegevens (persoonsgegevens waaruit ras, etnische afkomst, politieke opvattingen en religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen blijken).”

Dit verkleint het verschil tussen het in art. 13 Grondwet vastgelegde briefgeheim en de bescherming van opgeslagen communicatie in het bezit van verzenders en ontvangers. De grens voor machtiging ligt niet bij het punt waarop een ‘min of meer compleet beeld ontstaat’ maar al veel eerder. Toch is het verschil daarmee niet weg. Er is nog steeds inspectie van een smartphone door de politie mogelijk zonder machtiging van een rechter, terwijl er geen enkele inbreuk op het briefgeheim mogelijk is zonder zo’n machtiging. Ook staat het briefgeheim nog steeds in de Grondwet en de bescherming van data op smartphones niet eens in een gewone wet. Ten slotte bevestigt deze ontwikkeling ons bredere punt dat we voor (betere) bescherming van onze grondrechten veel meer naar internationale verdragen, verordeningen en hoven moeten kijken dan naar de Grondwet.
EINDE RECTIFICATIE

Het is Pieter Omtzigts favoriete toneelstuk: De Grondwet, uiteraard opgesteld door Johan Rudolf Thorbecke in 1848. Nou ja, er staat 1815 boven en hij stamt eigenlijk uit 1798, maar sinds 1848 staat hij echt als een huis. Een huis waarin slavernij legaal was trouwens. Gelukkig is de slavernij in 1863 afgeschaft (of 1873?) en en nu danken wij allemaal onze vrijheid aan dit document. Rechters mogen er niet aan toetsen en het is ondergeschikt aan een heleboel verdragen, maar de tekst is fantastisch. Toch? Met Ewout Jansen & Kasper C. Jansen.

In deel 13: In Nederland gold het briefgeheim lange tijd alleen voor brieven, telegrammen en telefoongesprekken. Pas sinds 2022 (!) valt communicatie via internet er ook onder. Nu mag de overheid je brieven en telecommunicatie niet inzien, tenminste, niet tijdens de periode dat de berichten onder het beheer vallen van de transporteur. Bewaarde berichten in het bezit van verzender of ontvanger vallen niet onder dit grondrecht. En uiteraard mag iedere wet inbreuk maken op het brief- en telecommunicatiegeheim. Als de inbreuk niet in het belang van de nationale veiligheid is, moet er een machtiging van de rechter zijn.

Bronnen: De Grondwet (https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22 ); Geschiedenis van artikel 13 (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vlxups19tvy3/artikel_13_briefgeheim ); Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut (P.P.T. Bovend’eert, J.L.W. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, 29-6-2023 ); Kamerstukken II 2013/14, 33989 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33989-3.html ); Wanneer mag de politie afluisteren of tappen? (https://www.om.nl/documenten/vragen-en-antwoorden/wanneer-mag-de-politie-afluisteren-of-tappen ); Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (https://wetten.overheid.nl/BWBR0039896/2025-02-12 ); Artikel 94 Wetboek van Strafvordering (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001903&boek=Eerste&titeldeel=IV&afdeling=Derde&paragraaf=1&artikel=94&z=2018-07-28&g=2018-07-28 ); ECLI:NL:HR:2017:584 (https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:HR:2017:584 ); Super Mario Bros. (Nintendo, 1985).

Briefgeheim: garantie tot de deur (De snijtafel #82.13)

Help ons voortbestaan door te doneren: https://desnijtafel.nl

RECTIFICATIE
Commenter @TomasTravels wees ons er terecht op dat onze informatie over de regels rond het uitlezen van smartphones verouderd is. Vorig jaar heeft het Europese Hof van Justitie in de zaak CG/Landeck de regels zodanig scherp geformuleerd dat het uitlezen van méér dan wat zeer oppervlakkige data al niet meer ‘beperkt’ genoemd kan worden en dus een machtiging van de rechter vereist. Er volgde een nieuw arrest van de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2025:409) dat hierbij aansluit en nu als leidend moet worden beschouwd, i.p.v. het door ons getoonde arrest uit 2017. De Hoge Raad zegt:

“Politiemensen mogen op basis van hun eigen bevoegdheden zonder nadere toestemming onderzoek doen aan inbeslaggenomen voorwerpen – waaronder elektronische gegevensdragers – als dat niet meer dan een beperkte inbreuk op de privacy van de gebruiker van dat voorwerp oplevert. De wet vereist in zo’n geval geen voorafgaande rechterlijke toetsing of tussenkomst van de officier van justitie. Een onderzoek om alleen de identiteit van de gebruiker vast te stellen is zo’n beperkte inbreuk. Een ander voorbeeld is een opsporingsambtenaar die een bij een verdachte aangetroffen smartphone of computer bekijkt en daarbij enkele beperkte waarnemingen doet over het feitelijk gebruik daarvan op dat moment of direct voorafgaand aan de inbeslagname, bijvoorbeeld door na te gaan welke contacten de gebruiker van een telefoon kort tevoren heeft gelegd.

Van een beperkte inbreuk op de persoonlijke levenssfeer is echter geen sprake als op voorhand is te voorzien dat door het onderzoek aan de gegevensdrager inzicht wordt verkregen in verkeers- en locatiegegevens maar ook in gegevens zoals foto’s, de browsergeschiedenis, de inhoud van via die smartphone uitgewisselde communicatie en gevoelige gegevens (persoonsgegevens waaruit ras, etnische afkomst, politieke opvattingen en religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen blijken).”

Dit verkleint het verschil tussen het in art. 13 Grondwet vastgelegde briefgeheim en de bescherming van opgeslagen communicatie in het bezit van verzenders en ontvangers. De grens voor machtiging ligt niet bij het punt waarop een ‘min of meer compleet beeld ontstaat’ maar al veel eerder. Toch is het verschil daarmee niet weg. Er is nog steeds inspectie van een smartphone door de politie mogelijk zonder machtiging van een rechter, terwijl er geen enkele inbreuk op het briefgeheim mogelijk is zonder zo’n machtiging. Ook staat het briefgeheim nog steeds in de Grondwet en de bescherming van data op smartphones niet eens in een gewone wet. Ten slotte bevestigt deze ontwikkeling ons bredere punt dat we voor (betere) bescherming van onze grondrechten veel meer naar internationale verdragen, verordeningen en hoven moeten kijken dan naar de Grondwet.
EINDE RECTIFICATIE

Het is Pieter Omtzigts favoriete toneelstuk: De Grondwet, uiteraard opgesteld door Johan Rudolf Thorbecke in 1848. Nou ja, er staat 1815 boven en hij stamt eigenlijk uit 1798, maar sinds 1848 staat hij echt als een huis. Een huis waarin slavernij legaal was trouwens. Gelukkig is de slavernij in 1863 afgeschaft (of 1873?) en en nu danken wij allemaal onze vrijheid aan dit document. Rechters mogen er niet aan toetsen en het is ondergeschikt aan een heleboel verdragen, maar de tekst is fantastisch. Toch? Met Ewout Jansen & Kasper C. Jansen.

In deel 13: In Nederland gold het briefgeheim lange tijd alleen voor brieven, telegrammen en telefoongesprekken. Pas sinds 2022 (!) valt communicatie via internet er ook onder. Nu mag de overheid je brieven en telecommunicatie niet inzien, tenminste, niet tijdens de periode dat de berichten onder het beheer vallen van de transporteur. Bewaarde berichten in het bezit van verzender of ontvanger vallen niet onder dit grondrecht. En uiteraard mag iedere wet inbreuk maken op het brief- en telecommunicatiegeheim. Als de inbreuk niet in het belang van de nationale veiligheid is, moet er een machtiging van de rechter zijn.

Bronnen: De Grondwet (https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22 ); Geschiedenis van artikel 13 (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vlxups19tvy3/artikel_13_briefgeheim ); Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut (P.P.T. Bovend’eert, J.L.W. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, 29-6-2023 ); Kamerstukken II 2013/14, 33989 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33989-3.html ); Wanneer mag de politie afluisteren of tappen? (https://www.om.nl/documenten/vragen-en-antwoorden/wanneer-mag-de-politie-afluisteren-of-tappen ); Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (https://wetten.overheid.nl/BWBR0039896/2025-02-12 ); Artikel 94 Wetboek van Strafvordering (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001903&boek=Eerste&titeldeel=IV&afdeling=Derde&paragraaf=1&artikel=94&z=2018-07-28&g=2018-07-28 ); ECLI:NL:HR:2017:584 (https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:HR:2017:584 ); Super Mario Bros. (Nintendo, 1985).
Het is Pieter Omtzigts favoriete toneelstuk: De Grondwet, uiteraard opgesteld door Johan Rudolf Thorbecke in 1848. Nou ja, er staat 1815 boven en hij stamt eigenlijk uit 1798, maar sinds 1848 staat hij echt als een huis. Een huis waarin slavernij legaal was trouwens. Gelukkig is de slavernij in 1863 afgeschaft (of 1873?) en en nu danken wij allemaal onze vrijheid aan dit document. Rechters mogen er niet aan toetsen en het is ondergeschikt aan een heleboel verdragen, maar de tekst is fantastisch. Toch? Met Ewout Jansen & Kasper C. Jansen.

In deel 13: In Nederland gold het briefgeheim lange tijd alleen voor brieven, telegrammen en telefoongesprekken. Pas sinds 2022 (!) valt communicatie via internet er ook onder. Nu mag de overheid je brieven en telecommunicatie niet inzien, tenminste, niet tijdens de periode dat de berichten onder het beheer vallen van de transporteur. Bewaarde berichten in het bezit van verzender of ontvanger vallen niet onder dit grondrecht. En uiteraard mag iedere wet inbreuk maken op het brief- en telecommunicatiegeheim. Als de inbreuk niet in het belang van de nationale veiligheid is, moet er een machtiging van de rechter zijn.

Bronnen: De Grondwet (https://wetten.overheid.nl/BWBR0001840/2023-02-22 ); Geschiedenis van artikel 13 (https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vlxups19tvy3/artikel_13_briefgeheim ); Tekst & Commentaar Grondwet en Statuut (P.P.T. Bovend’eert, J.L.W. Broeksteeg, D.E. Bunschoten, J.W.A. Fleuren, H.G. Hoogers, 29-6-2023 ); Kamerstukken II 2013/14, 33989 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33989-3.html ); Wanneer mag de politie afluisteren of tappen? (https://www.om.nl/documenten/vragen-en-antwoorden/wanneer-mag-de-politie-afluisteren-of-tappen ); Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (https://wetten.overheid.nl/BWBR0039896/2025-02-12 ); Artikel 94 Wetboek van Strafvordering (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0001903&boek=Eerste&titeldeel=IV&afdeling=Derde&paragraaf=1&artikel=94&z=2018-07-28&g=2018-07-28 ); ECLI:NL:HR:2017:584 (https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:HR:2017:584 ); Super Mario Bros. (Nintendo, 1985).