Skip to content

Statistiek

Er kwam per e-mail een petitie op mij af. Naast CDA-bonzen verenigen ook ‘verontruste kiezers’ zich nu tegen het rechtse minderheidskabinet. De oprichters van nietnamensons.nl schrijven: ‘De kiezer heeft gesproken en deze formatie is het resultaat van een democratisch proces. Of ligt dat misschien toch iets anders?’

Nee, dat ligt niet toch iets anders, hoe graag ik het ook zou willen. De VVD leidt als grootste partij terecht de formatie en is vrij daarbij de partners van haar voorkeur te kiezen. De PVV heeft het recht mee te regeren, maar kiest voor een ondersteunende rol. Ook dat is volkomen legitiem.

Wanneer de democratie niet doet waar we zin in hebben, dan noemen we haar ondemocratisch. Steeds opnieuw klinkt het, van links even vaak als van rechts: ‘Dit is niet wat de kiezer wil.’ Alsof de kiezer een solide autoriteit is, die zijn wensen in juni onomstotelijk te kennen heeft gegeven. De kiezer is de moderne keizer, stellen we ons voor, en politici zijn dienaren van de kiezer.

In werkelijkheid is er niet één Kiezer met één Wil; er zijn miljoenen kiezers die allemaal iets anders willen. Totaal onwerkbaar, dus hebben we het vereenvoudigd. Een handvol politieke partijen nemen elk een klein deel van de waarheid, voegen daar een heleboel bijeenvergaderde, opportunistische kletskoek aan toe en presenteren dat als de hele waarheid. Om de zoveel tijd dwingen we de miljoenen kiezers zich te verdelen over deze, voor een buitenstaander willekeurig aandoende, partijen. Dit laat zich vertalen in een statistiek en dáárdoor worden we geregeerd.

Democratie is de impliciete heiligverklaring van de statistiek. Wie de statistieken beheerst, die beheerst het land. Smijten met uit het hoofd geleerde cijfers is daarom van levensbelang voor politici. Zij vragen deze cijfers op bij twee grote, statistieken uitbrakende vulkanen (het CPB en het CBS) en bij het onpartijdige orakel Maurice de Hond (je weet wel, van die reclame).

Maar statistieken zijn natuurlijk verre van solide en wat uit statistieken naar voren lijkt te komen is verre van onomstotelijk. Zoals Benjamin Disraeli zei: ‘There are three kinds of lies: lies, damned lies and statistics.’ De cijfers die politici als kogels op elkaar afvuren komen veelal uit dezelfde bron, waarna ze verschillend worden geïnterpreteerd. Meerderheden kun je kneden. Bovendien mogen we ons afvragen of de meerderheid altijd gelijk heeft. Dat is geen democratische gedachte, in de statistische zin van het woord, maar wel een intelligente gedachte, in de onafhankelijke zin van het woord.

Een petitie die democratie een overgewaardeerde rekentruc noemt, zal ik misschien ondertekenen. Een petitie die democratie ondemocratisch noemt, nooit.