Onderstaand stukje over Donald Trump schreef ik in december 2016. Uit luiheid en verslagenheid heb ik het toen helaas niet afgemaakt en gepubliceerd. Ik plaats het vandaag alsnog, ongewijzigd, om aan iedereen die nu verbijsterd en geschokt is door de bestorming van het Capitool duidelijk te maken dat het feit dat zij het niet zagen aankomen, niet betekent dat het niet te voorspellen was. De mensen die iets dergelijks wél vreesden, zijn ook geen genieën. Om hen te beschrijven zou ik eerder het woord ‘wakker’ gebruiken, als dat woord niet al gekaapt was door de walgelijke figuren die Trumps gedrag jarenlang hebben vergoelijkt en geprezen.
Het is niet aan mij om te beoordelen wie werkelijk geschokt is door de recente ontwikkelingen en wie dat alleen maar veinst omdat dom overkomen beter is dan kwaadaardig overkomen. (En natuurlijk zijn er ook mensen die zelfs deze couppoging nog willen excuseren.) Ik richt me hier alleen tot de lezer die de fascistische dreiging van Trumps presidentschap oprecht niet zag, omdat dat de enige lezer is die ik misschien kan bereiken.
—
De onverschilligheid (en hier en daar zelfs het enthousiasme) over de toekomstige president van de VS heeft me doordrongen van hoe slecht het publieke debat ervoor staat. In de verdediging of relativering van deze zorgwekkende ontwikkeling vallen de volgende drie zwakke argumenten mij het meest op.
Nummer één. ‘Een president bestuurt het land natuurlijk niet in zijn eentje,’ leggen de Trump-optimisten ons uit. ‘Hij heeft allemaal mensen om zich heen die hem adviseren.’ Adviseren ja, niet corrigeren. En wát voor mensen. Reince Priebus, schijnbaar een pragmatische Republikein (in dit geval een positieve kwalificatie), wordt chief of staff. Maar prolifer en creationist Mike Pence wordt Trumps vice-president. Dus zelfs als Trump op dag één wordt afgezet, is het maar de vraag of we beter af zijn. De positie van attorney general gaat naar Jeff Sessions, qua denkbeelden vergelijkbaar met Pence, bekend als een tegenstander van zelfs medicinaal marihuanagebruik. En Stephen Bannon wordt chief strategist. Bannon was de afgelopen jaren de baas van Breitbart News, de populairste exponent van de zogenaamde alternative right-beweging. Op 29 maart 2016 verscheen hier een artikel van Allum Bokhari en Breitbart-ster Milo Yiannopoulos, dat moest dienen als introductie tot alt-right, waarin Richard Spencer werd genoemd als de centrale intellectueel van de beweging. Spencer, de oprichter van AlternativeRight.com, hield onlangs een toespraak die de rechten van blanken (‘children of the sun’) benadrukte en eindigde met ‘Hail Trump! Hail victory!’, gevolgd door een handvol nazigroeten uit het publiek. Later deed hij dit af als een grap, maar in dat geval was het een grap ten koste van Spencer zelf, en de beweging, want zijn overige uitspraken liggen zo duidelijk in dezelfde ideologische lijn dat alleen daadwerkelijke verwijzingen naar nazi-Duitsland (en een oproep tot revolutie) eraan ontbreken.
Wat me brengt bij Trump-relativering twee en de favoriete toevlucht van mensen als Milo Yiannopoulos in de VS en de schrijvers van GeenStijl in Nederland: humor. Zij voelen zich zo op de vingers gekeken door de ‘policor gutmenschen’ dat ze van de weeromstuit walgelijke teksten gaan publiceren, gewoon om hun tegenstanders te trollen, en ze denken dat Trump hetzelfde doet. Dit vind ik geen verstandige strategie wanneer je, op andere momenten, graag serieus genomen wilt worden als journalist, intellectueel of politicus. Hoe moet het publiek bepalen wat je wel meent en wat niet, wanneer je ‘komische hyperbolen’ niet ver van je daadwerkelijke standpunten liggen, zoals bij Spencer, Trump en ook Wilders? Verwachten de provocateurs dat hun bonafide extreemrechtse volgers, waar ze zich van distantiëren, hun subtiele nuances altijd oppikken? Piekeren ze daar ooit over? Ik krijg niet die indruk. Integendeel, volgens mij maken zij gebruik van de verwarring om te kijken hoe ver ze kunnen gaan. Wie verontwaardigd reageert, heeft zogenaamd geen gevoel voor humor, maar wie het ‘grapje’ in alle ernst beaamt, wordt niet teruggefloten.
Linkse mensen die klagen over Trump, krijgen het derde argument te horen: voor zover Trump slecht is, heeft links hem voortgebracht en niet rechts. Maar links heeft net zo min Trump voortgebracht als je kind alleen achterlaten in een park ontvoerders voortbrengt. De Democraten hebben onbedoeld, door niet kritisch genoeg te zijn over islamisme en veel te kritisch over Halloweenkostuums, meegeholpen de emoties aan te wakkeren waar Trump op inspeelt. Ze zijn dus niet onschuldig, maar ze zijn wel minder schuldig dan de mensen die hem welbewust hebben geholpen en enthousiast op hem hebben gestemd. Wat als Hillary Clinton nipt had gewonnen? Was zij dan door rechts ‘voortgebracht’, omdat rechts niet met een betere kandidaat op de proppen kon komen dan Donald Trump? Iets zegt me dat haar overwinning ook de schuld van links zou zijn geweest, zoals in de ogen van alt-right álles de schuld van links is. En van de elite.
Onophoudelijke verdachtmakingen van alles wat maar officieel, beleefd en elitair is, hebben geleid tot een situatie waarin de beweegredenen van moderne, plichtsbewuste functionarissen diep gewantrouwd worden, terwijl men excuses maakt voor het openlijke wangedrag van schurken. Ik verwacht dat de omvang van deze fout nog tot iedereen door zal dringen, maar vrees voor de gebeurtenissen die dat zullen bewerkstelligen.
