Skip to content

Wilders’ nepfototweet: een kwaadaardige campagnestunt

Ik wil graag even terugblikken op het schijnbaar pietluttige nepfoto-incident van Wilders en Pechtold. Eerstgenoemde plaatste op 6 februari deze tweet. Onderaan de tweet staat een foto van een islamistenprotest in Londen tegen Wilders’ film Fitna, waar het hoofd van Alexander Pechtold in is geplaatst. De vervalsing staat al sinds 2009 op Dumpert.

Pechtold protesteerde tegen de tweet met een Facebookbericht. Hij schreef:

Vandaag stuurde Geert Wilders een afbeelding de wereld in waarin hij mij neerzet als terroristenvriend. Een gephotoshopt beeld. Uiteraard. Vaak kan ik wel lachen om mensen die creatief zijn met plaatjes op internet. Maar deze keer niet. Niet omdat ik er zelf niet tegen zou kunnen, ik ben niet van suiker. Maar omdat het mensen op verkeerde ideeën kan brengen. Dat blijkt inmiddels wel in m’n twittertimeline. Wilders hitst zo dus z’n aanhang op.

Ik vind dit een redelijke reactie, ongeveer net zo redelijk als de aanval op Pechtold die volgde onredelijk was. Hem werd kleinzerigheid verweten, hypocrisie en aandachttrekkerij, bij monde van meerdere politici en opiniemakers, waaronder Geert Wilders zelf. Allemaal onterecht, zoals ik nu zal onderbouwen.

Eerst en vooral moest Pechtold een dikkere huid kweken, tegen een geintje kunnen, leren relativeren, aldus Henk Krol en Joram van Klaveren voor de camera van GeenStijl, hiermee tonend hoe ruimdenkend ze zijn wat betreft de brutale humor van de aanvoerder der peilingen. Hetzelfde punt wordt impliciet gemaakt door Paul Steenhuis van de NRC, die de afbeelding een ‘spotprent’ noemt.

Maar ís het een spotprent? Wat spotprenten en andere satire onderscheidt van smaad en laster is dat ze onmiskenbaar fictioneel zijn, van zichzelf of door hoe ze worden gepresenteerd. De foto op zich is te knap bewerkt om direct door de mand te vallen. Dit betekent dat de context cruciaal is. Wat schrijft Wilders precies in zijn tweet? Laten we kijken.

D66 wil Amsterdam afsplitsen als de verkiezingsuitslag tegenvalt.

Deze zin verwijst naar een uitspraak van de Amsterdamse wethouder Kukenheim. Zij verwoordde hiermee niet een officieel D66-standpunt. Wilders had dus beter kunnen typen: ‘Kukenheim wil Amsterdam afsplitsen…’ Maar hij kiest ervoor te overdrijven. Niet de eerste keer in zijn loopbaan, trouwens. De volgende zin luidt:

Pechtold demonstreert met Hamas-terroristen.

Hiermee bedoelt Wilders de demonstratie Holland against Hate van vijf dagen eerder. Pechtold was hier aanwezig, maar ook Amin Abou Rashed, die banden heeft met Hamas. Daarmee is hij niet automatisch een ‘Hamas-terrorist’ in de zin van: iemand die aanslagen pleegt, en al helemaal geen ‘Hamas-kopstuk’, wat GeenStijl-hoofdredacteur Marck Burema alias Pritt Stift ervan maakt. De demonstratie was ook geen Hamasdemonstratie, maar een algemeen protest tegen het inreisverbod van Donald Trump, georganiseerd door enkele medewerkers van de PvdA. De menigte was bovendien zo groot dat het heel goed mogelijk is dat Pechtold Rashed niet heeft gezien. ‘Demonstreren met Hamas-terroristen’ (meervoud ook nog) is dus een enorme overdrijving, op of net over de grens van liegen.

Dan stelt Wilders de vraag:

Is dit de volgende stap?

Of Geert Wilders in deze tweet aangeeft dat de foto nep is, hangt helemaal af van waar die vraag op slaat.

Als de vraag de foto betreft, dan is de foto een angstbeeld en dus fictie. Wilders vreest dat Pechtold binnenkort zal gaan demonstreren voor invoering van de sharia. Deze angst is zo irreëel dat ik ernstig betwijfel of Wilders hem echt heeft. Ik vermoed dat hij Pechtold gewoon in een zo kwaad mogelijk daglicht wil stellen met de foto, wat in combinatie met de overdreven beschuldiging aangaande ‘Hamas-terroristen’ neerkomt op smaad. En als Wilders werkelijk bang is dat Pechtold een islamist wordt, is de foto geen spotprent, maar een serieuze waarschuwing. In beide gevallen is er geen sprake van satire.

En dan is er een nog gevaarlijkere mogelijkheid: de vraag kan, in plaats van de foto, de zinnen erboven betreffen. Is de afsplitsing van Amsterdam de volgende stap? Is demonstreren met Hamas de volgende stap? En de foto kan in dat geval, mits vluchtig bekeken, gezien worden als een foto genomen bij de gewraakte demonstratie, een onbewerkte foto van Pechtold tussen de ‘Hamas-terroristen’. Zo bekeken is de afbeelding lasterlijk. Natuurlijk, als je goed kijkt, zie je twee Britse agenten staan, wat het onaannemelijk maakt dat de foto in Nederland is genomen. Maar hoe grondig bekijk je een tweet? Wilders heeft ruim 770.000 volgers op Twitter. Zelfs als het misverstand maar in één promille van de gevallen ontstaat, is het nog steeds gevaarlijk voor Pechtold, die in zijn verklaring schrijft dat hij al een doodsbedreiging ontving van een PVV’er vóórdat deze tweet was geplaatst.

Er is, kortom, een mogelijkheid de foto voor echt aan te zien en dat is bij zo’n zware beschuldiging heel kwalijk. De foto kan niet afgedaan worden als een spotprent. De tweet als geheel is zeker misleidend, mogelijk smadelijk en misschien lasterlijk.

Pechtold benadrukt dit in zijn Facebookbericht en tegen Tom Staal van GeenStijl, die hem vraagt waarom hij dan geen aangifte doet. De implicatie hiervan is: als het Pechtold niet om publiciteit zou gaan maar om het corrigeren van Wilders, dan zou hij naar de politie gaan. Pechtold moet óf naar het zwaarste middel grijpen óf zijn mond houden. Anders is hij verdacht. Onzin. En als Pechtold had gedaan wat Staal hem adviseert, dan had Wilders misbaar gemaakt over de aangifte en had Pechtold alle verwijten gekregen die hij nu krijgt, keer tien.

Naast overgevoeligheid, beschuldigen Wilders en GeenStijl Pechtold van hypocrisie. Pechtold heeft Wilders namelijk in 2013 met klem verzocht afstand te nemen van extreemrechtse elementen op een PVV-bijeenkomst. Áls hiermee al hypocrisie is aangetoond, dan is het de hypocrisie van Pechtold die vindt dat Wilders zich expliciet moet distantiëren van een groep als Voorpost, terwijl hij zich niet expliciet distantieert van Amin Abou Rashed. Pechtolds bezwaar tegen de tweet van Wilders zou pas hypocriet zijn, als hij zelf ooit een nepfoto van Wilders tussen de neonazi’s had getwitterd, of een equivalent daarvan. En dat heeft Pechtold bij mijn weten nooit gedaan. Ook het hypocrisieverwijt is dus onterecht.

Afgezien daarvan vind ik de vergelijking tussen de PVV-bijeenkomst en Holland against Hate een scheve vergelijking. Wilders spreekt in zijn recente interview met Rick Nieman over ‘twee verkeerde mensen achterin’ bij zijn bijeenkomst, maar de foto’s zijn het daar niet mee eens. De antifascistische onderzoeksgroep Kafka noemde de personen op de foto’s bij naam en stelde: ‘Van elke extreemrechtse partij of organisatie die momenteel actief is in Nederland, van extremistische nationalisten tot radicale neonazi’s, was de aanhang aanwezig.’  De prinsenvlag, die duidelijk getoond werd door Voorpost, is veel sterker verbonden aan extreemrechts Nederland dan de Palestijnse vlag, gedragen door de entourage van Amin Abou Rashed, verbonden is aan Hamas. Bovendien draagt de organisator van een bijeenkomst meer verantwoordelijkheid voor wie zich daar manifesteren dan een willekeurige aanwezige. Een kanttekening hierbij is wel dat Hamas een gewelddadigere organisatie is dan al deze extreemrechtse groeperingen bij elkaar.

Ten slotte opperen Jacques Monasch en Tom Staal dat Pechtold alleen maar publiekelijk heeft gereageerd — en dus niet stilletjes aangifte heeft gedaan — omdat het campagnetijd is en hij op deze manier in de media komt. Dat vind ík hypocriet. Als Pechtold bezig is met PR, dan geldt dat evenzeer voor Monasch, Krol en Van Klaveren, die zich via GeenStijl aanvlijen tegen de PVV door niet op te komen voor hun collega. Het geldt evenzeer voor Staal, die het conflict aangrijpt voor één van zijn meesmuilende, kinderachtige, vooringenomen items. En het geldt dubbel voor Geert Wilders, wiens tweet niets anders is dan een kwaadaardige campagnestunt ten koste van de reputatie en de veiligheid van Alexander Pechtold. Wilders’ vorm van satire is nepsatire: wie verontwaardigd reageert, heeft geen gevoel voor humor, maar wie het zogenaamde grapje in alle ernst beaamt, wordt niet teruggefloten.